Motif Manusia Dalam Pola Hias Keranda Kayu Balak Di Sabah

Abstract

Keranda kayu balak merupakan wadah utama dalam pengebumian masyarakat Orang Sungai dan Subpan. Pada masa yang sama keranda kayu balak juga menjadi wadah untuk mengekspresi cara fikir, sistem nilai, falsafah dan juga seni budaya dalam masyarakat tempatan di Sabah. Sebab itulah kita dapat lihat banyak keranda yang mempunyai pola hias ukiran sama ada dalam bentuk figura mahupun ukiran gambar. Antara motif yang seringkali digunakan ialah motif flora, zoomorfik, geometrik, stailistik dan anthropomorfik. Dalam kajian ini, kami memberi tumpuan terhadap motif manusia. Antara aspek yang dibincangkan ialah tipologi polahias dan maknanya. Memandangkan aspek ini mempunyai variasi yang nyata, memungkinkan bahawa terdapat makna tersirat yang dibawa oleh pengukir. Justeru aspek yang lebih penting dalam kajian ini ialah melihat hubungkait antara motif polahias manusia dengan aspek pemikiran masyarakat pengamal tradisi tersebut di Sabah. Hasilnya pengkaji mendapati bahawa terdapat hubungan yang rapat antara ukiran tersebut dengan sebahagian daripada cara hidup masyarakat pengamalnya. Dengan kata lain, ukiran tersebut merupakan rakaman tidak bertulis mengenai sejarah, falsafah, sistem nilai dan cara fikir mereka. Dengan itu kajian ini merupakan kajian yang memberi sumbangan besar kepada usaha mentafsir sebahagian sejarah silam masyarakat pribumi di Sabah sebelum kehadiran kuasa Barat.

Kata kunci: keranda kayu balak, motif, Sabah

Log coffin serves as main tool in Orang Sungai and Subpan funeral’s rites. At the same time the coffins fit the purpose as platform to express way of thoughts, value systems, philosophy, and the arts of culture among local community in Sabah. This is among reasons why coffins are carved in form of figures or carved images. Motifs often use are floral, zoomorphic, geometric, stylistic and anthropomorphic. This paper however focuses on human motif. Among aspect discuss here are typology of decorations and its meaning. These particular motifs thus are clear and allow implicit meaning carried by the sculptor. Hence, the most significant aspect of this study is to look at the relation between local community and the decorations. As the result, this paper finds there is close link between the sculptures and the way of life of the practitioners. In other word, the carvings are assuming as written records on their history, philosophy, value system, and their way of thinking. Therefore, this study highlights major contribution in interpreting the history of certain indigenous communities in Sabah before the arrival of Western powers.

Keyword: log coffin, motif, Sabah