PELABUHAN DAN CANDI: KAJIAN TERHADAP PENGARUH PELABUHAN PURBA DENGAN PELETAKAN CANDI-CANDI KEDAH TUA PORTS AND TEMPLES: A STUDY ON THE INFLUENCE OF ANCIENT PORTS WITH THE PLACEMENT OF ANCIENT KEDAH TEMPLES

Abstract

Abstrak 

Penyelidikan ini mengkaji asosiasi antara pelabuhan purba Kedah Tua dengan peletakan candi dalam konteks sejarah politi ini. Kedah Tua dikenali sebagai Kataha dan Kadaram, memainkan peranan penting dalam jaringan perdagangan maritim yang menghubungkan dunia Timur dan Barat. Kepentingannya sebagai pusat perdagangan yang terkemuka disokong secara meluas oleh rekod bertulis, kebanyakannya daripada sumber asing seperti daripada sumber India, Cina dan Arab-Parsi. Selain itu, bukti kukuh tentang keunggulan ekonomi Kedah Tua diperkukuhkan dengan penemuan pelbagai artifak, termasuk seramik, syiling dan barangan mewah, terutamanya di Sungai Mas dan Pengkalan Bujang. Penyelidikan arkeologi yang teliti di Kedah sejak 1980-an telah membuktikan penyertaan aktif Kedah Tua dalam jaringan perdagangan antarabangsa dan serantau ini. Kajian ini meneliti 30 tapak arkeologi yang mempunyai struktur candi yang terkait dengan ajaran Buddha dan Hindu. Dengan menggunakan teknologi Sistem Penentududukan Global (GPS) dan alatan Sistem Maklumat Geografi (GIS), koordinat tapak, tarikh, dan maklumat berkaitan direkodkan dan dianalisis secara sistematik, memberikan maklumat tentang pelbagai faktor yang mempengaruhi pembinaan kuil daripada aspek perdagangan dan pelabuhan. Oleh yang demikian, penyelidikan ini secara signifikan menyumbang kepada pemahaman tentang dinamika kompleks terutama dalam aspek perdagangan dan agama Kedah Tua. Hasil analisis mendapati bahawa Sungai Mas yang berfungsi sebagai pusat perdagangan, pelabuhan dan pentadbiran semasa zaman kegemilangannya tidak mempunyai pengaruh besar terhadap peletakan candi di kawasan yang berhampiran dengannya berbanding dengan Pengkalan Bujang 

Kata kunci: Kedah Tua, Sungai Mas, Pengkalan Bujang, Candi, Perdagangan

Abstract 

Examining the ancient port of Kedah, historically referred to as Kataha and Kadaram, alongside temple placement within its political history, reveals a profound connection. Kedah, a crucial link in the maritime trade network bridging the East and West, attains prominence as a leading trading hub, substantiated through well-documented foreign sources, primarily Indian, Chinese, and Arab-Persian. Moreover, the economic preeminence of Kedah is underscored by the discovery of diverse artifacts, including ceramics, coins, and luxury goods, especially in Sungai Mas and Pengkalan Bujang. Extensive archaeological investigations undertaken in Ancient Kedah since the 1980s conclusively establish its active participation in this international and regional trade network. The study examines 30 archaeological sites housing temple structures (candi) linked to Buddhist and Hindu teachings. Utilizing Global Positioning System (GPS) technology and Geographic Information System (GIS) tools, site coordinates, chronology, and relevant data are systematically recorded and analyzed. These efforts yield valuable insights into the myriad factors influencing temple construction, particularly those associated with trade and ports. In summary, this research significantly enriches our understanding of the intricate dynamics at play in Ancient Kedah, particularly in the domains of trade and religion. The analysis results indicate that Sungai Mas, a historical trading, port, and administrative center, had a relatively lesser impact on the placement of nearby temples in contrast to Pengkalan Bujang. 

Keywords: Ancient Kedah, Sungai Mas, Pengkalan Bujang, Candi, Trade